9.1. Klasyfikacja interwałów
a) Interwał jest określany jako:
- harmoniczny, kiedy należące do niego dźwięki są zagrane jednocześnie;
- melodyczny, kiedy składające się na niego dźwięki są zagrane kolejno.
b) Interwały klasyfikowane są jako:
- proste, o ile mieszczą się w obrębie oktawy;
- złożone, kiedy są większe niż oktawa.
Interwały złożone można zredukować do interwałów prostych i klasyfikować je w ten sam sposób.
Na przykład, interwał złożony - decyma wielka - może być zredukowany do interwału prostego - tercji wielkiej. Oba interwały są wielkie.
decyma wielka | tercja wielka |
Przykład brajlowski
c) W tradycji muzyki klasycznej interwały dzielimy na:
Konsonanse
- tercje wielkie i małe,
- kwarty czyste,
- kwinty czyste,
- seksty wielkie i małe,
- oktawy czyste
Dysonanse
- sekundy
- septymy
- wszystkie interwały zwiększone i zmniejszone.
d) Interwał może być:
Diatoniczny, kiedy oba składniki interwału należą do tej samej tonacji
Chromatyczny, kiedy jeden ze składników interwału nie należy to tej samej tonacji.
Przykłady w tonacji D-dur:
interwał diatoniczny | interwał chromatyczny | interwał chromatyczny | interwał diatoniczny |
Przykład brajlowski
9.2 Przewroty
O przewrocie interwału mówimy wtedy, gdy jego niższy dźwięk zostaje przeniesiony o oktawę wyżej i staje się wyższym dźwiękiem interwału.
Na przykład, przewrotem tercji wielkiej C-E jest seksta mała E-C.
Tercja wielka | Seksta mała | Tercja wielka | Seksta mała |
Przykład brajlowski
Suma jakiegokolwiek interwału i jego przewrotu daje zawsze liczbę 9 - na przykład, tercja (3) plus seksta (6):
na przykład, tercja (3) plus seksta (6).
- Jak widać z powyższego przykładu, przewrotem interwału wielkiego jest interwał mały i odwrotnie.
- Przewrotem interwału zmniejszonego będzie interwał zwiększony i odwrotnie. Przewrotem interwału podwójnie zmniejszonego będzie interwał podwójnie zwiększony i odwrotnie.
- Przewroty interwałów czystych pozostają interwałami czystymi.
9.3 Jak rozpoznajemy interwały
Przy klasyfikacji interwałów pomocne jest odwoływanie się do danej tonacji.
Jeżeli pomyślimy o niższej nucie interwału jako o tonice gamy durowej, możemy poczynić następujące obserwacje:
a) jeżeli wyższa nuta należy do tej samej gamy, będzie to interwał:
- wielki w przypadku sekundy, tercji, seksty lub septymy,
- czysty w przypadku kwarty, kwinty i oktawy.
b) Jeżeli wyższa nuta jest podwyższona w odniesieniu do danej tonacji o półton, to interwał będzie:
- zwiększony,
- jeżeli o dwa półtony - interwał będzie podwójnie zwiększony.
c) Jeżeli wyższa nuta jest obniżona o półton w odniesieniu do danej tonacji, wtedy interwał będzie:
- mały w przypadku sekundy, tercji, seksty lub septymy,
- zmniejszony w przypadku kwarty, kwinty i oktawy.
d) Jeżeli wyższa nuta jest obniżona w odniesieniu do danej tonacji o dwa półtony, to interwał będzie:
- zmniejszony w przypadku sekundy, tercji i septymy,
- podwójnie zmniejszony w przypadku kwarty, kwinty i oktawy.
Na tej podstawie możemy więc stwierdzić, że:
interwał wielki:
- powiększony o pólton staje się zwiększonym,
- powiększony o dwa półtony staje się podwójnie zwiększonym,
- pomniejszony o półton staje się małym,
- pomniejszony o dwa półtony staje się zmniejszonym,
- pomniejszony o trzy półtony staje się podwójnie zmniejszonym.
Interwał czysty:
- powiększony o półton staje się zwiększonym,
- powiększony o dwa półtony staje się podwójnie zwiększonym,
- pomniejszony o półton staje się zmniejszonym,
- pomniejszony o dwa półtony staje się podwójnie zmniejszonym.
Interwały w poniższym przykładzie można opisać następująco:
- C-C to pryma
- C-Cis to pryma zwiększona
- c-Ces to pryma zmniejszona
pryma | pryma zwiększona | pryma zmniejszona |
Przykład brajlowski
Klasyfikacji interwałów można także dokonywać w odniesieniu do gam durowych i molowych.
Prawie wszystkie interwały, które mogą być wielkie lub małe, tj. sekundy, tercje i septymy, są na pierwszym stopniu gamy małe w gamach molowych, a wielkie w gamach durowych. Wyjątek stanowi sekunda, która jest wielka na pierwszym stopniu gamy zarówno w gamach durowych, jak i molowych.
Interwały prymy, kwarty, kwinty i oktawy są czyste na pierwszym stopniu gamy, zarówno w gamach durowych, jak i molowych.
Na zakończenie podajemy przykłady interwałów wraz z krótkim wyjaśnieniem, które powinno pomóc w ich rozpoznawaniu.
a) C - Es = interwał tercji
Gdyby był to interwał pomiędzy C a skasowanym E, byłaby to tercja wielka, gdyż nuta E znajduje się na trzecim stopniu gamy C-dur.
Jeżeli interwał wielki jest pomniejszony o półton, staje się interwałem małym. Interwał pomiędzy c a Es to tercja mała.
b) H - Ges = interwał seksty
Ges nie należy do gamy H-dur, jest obniżony o dwa półtony od nuty Gis, która do tej gamy należy i znajduje się na szóstym stopniu tej gamy durowej. Dlatego interwał jest zmniejszony.
c) Gis - Des = interwał kwinty
Ponieważ gama Gis-dur nie została uwzględniona w naszych rozważaniach, zamieńmy na razie interwał na G-Des. W gamie G-dur nie występuje dźwięk Des, tak więc interwał G-Des będzie kwintą zmniejszoną. W rzeczywistości interwał zostaje jeszcze pomniejszony przez krzyżyk przy nucie G, wskutek czego interwał jest kwintą podwójnie zmniejszoną.